Kongre Turizmi Yoluyla Yerel Kalkınma: Trabzon-Çaykara Örneği

1. GİRİŞ Küreselleşen dünyada yerel kalkınma, yalnızca ekonomik büyüme ile değil; aynı zamanda sosyal, kültürel ve çevresel sürdürülebilirlikle birlikte ele alınmaktadır. Turizm sektörü, bu çok boyutlu kalkınma anlayışında önemli bir yer tutmakta; özellikle alternatif turizm türleri, küçük ve orta ölçekli yerleşim yerleri için yeni fırsatlar sunmaktadır. Bu bağlamda kongre turizmi, klasik kitle turizminin ötesinde, bilgi ve iş birliği odaklı etkinliklerin düzenlenmesiyle hem ekonomik hem de sosyo-kültürel değer üretimini sağlayan stratejik bir alan olarak öne çıkmaktadır. Türkiye’nin doğal ve kültürel değerleriyle öne çıkan bölgelerinden biri olan Trabzon’un Çaykara ilçesi; yayla turizmi, doğa sporları ve tarihî dokusuyla öne çıkmakla birlikte, bu potansiyelini dört mevsime yayılmış sürdürülebilir kalkınma modelleriyle henüz tam olarak değerlendirememektedir. Bu çalışmada, Çaykara ilçesinin kongre turizmi potansiyeli ele alınmakta; yerel kalkınma sürecine sağlayabileceği katkılar analiz edilmektedir. Amacımız, kongre turizmi yoluyla bir yerleşim yerinin nasıl canlanabileceğini ortaya koymak ve yerel aktörlere uygulanabilir stratejiler sunmaktır.
2. KONGRE TURİZMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE

2.1. Kongre Turizminin Tanımı Kongre turizmi; bilimsel, mesleki, kültürel ya da kurumsal amaçlarla düzenlenen toplantı, sempozyum, çalıştay, panel ve benzeri etkinlikler için bir destinasyona gelen katılımcıları kapsayan turizm türüdür. Bu turizm türü genellikle orta ve üst gelir grubuna hitap eder, katılımcı profili çoğunlukla eğitimli bireylerden oluşur ve sezon dışı dönemlerde bölgeye ekonomik hareketlilik sağlar.

2.2. Kongre Turizminin Ekonomik Etkileri Kongre turizminin en önemli avantajlarından biri, yüksek katma değerli bir turizm türü olmasıdır. Katılımcıların kişi başı harcaması klasik turistlere oranla yaklaşık 2 ila 3 kat daha fazladır. Ulaşım, konaklama, yiyecek-içecek, hediyelik eşya, rehberlik ve organizasyon hizmetleri gibi birçok sektöre doğrudan katkı sağlar. Aynı zamanda yerel istihdamı destekler ve küçük işletmelerin gelişmesini teşvik eder.

2.3. Kongre Turizminin Sosyo-Kültürel Katkıları Kongreler sadece ekonomik değil, kültürel etkileşimi de artıran etkinliklerdir. Bölgenin tanıtımı, yerel kültürün dışa açılması ve akademik-sosyal ağların güçlenmesi bu etkinlikler 1 sayesinde mümkün hale gelir. Ayrıca, yerel halkın dünya ile entegrasyonu ve bilgiye erişimi kolaylaşır.

2.4. Türkiye’de Kongre Turizmi Türkiye’de kongre turizmi genellikle büyük şehirlerde (İstanbul, Antalya, İzmir, Ankara) yoğunlaşmış durumda olsa da, son yıllarda alternatif destinasyonlara yönelme eğilimi artmaktadır. Doğal ve kültürel çekiciliğe sahip kırsal alanlarda da kongre ve sempozyumlar düzenlenmeye başlanmış; bu durum küçük yerleşim yerleri için yeni bir kalkınma imkânı yaratmıştır.

3. YEREL KALKINMA VE ALTERNATİF TURİZM İLİŞKİSİ

3.1. Yerel Kalkınmanın Tanımı Yerel kalkınma, bir bölgenin kendi iç dinamiklerine ve potansiyellerine dayanarak ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel gelişimini sağlaması sürecidir. Bu süreçte yerel aktörlerin katılımı, kaynakların verimli kullanımı ve sürdürülebilirlik temel ilkeler arasında yer alır. Modern kalkınma yaklaşımları, artık yalnızca büyüme rakamlarına odaklanmak yerine, yaşam kalitesini artırmaya yönelik çok boyutlu stratejileri benimsemektedir.

3.2. Turizmin Yerel Kalkınmadaki Rolü Turizm, doğrudan ve dolaylı istihdam yaratması, dış kaynak girişi sağlaması ve kırsal alanların ekonomik hayata entegre olmasına katkıda bulunması bakımından yerel kalkınma için önemli bir sektördür. Özellikle konaklama, yeme-içme, ulaşım, rehberlik ve el sanatları gibi yerel sektörlerin güçlenmesinde rol oynar.

3.3. Alternatif Turizm: Yeni Kalkınma Dinamiği Kitle turizmine karşılık geliştirilen alternatif turizm türleri (eko-turizm, kültür turizmi, agro turizm, kongre turizmi, sağlık turizmi vb.) hem çevre dostudur hem de gelir dağılımını daha dengeli hale getirebilir. Bu türler mevsimsel yoğunluğu azaltır, daha nitelikli ziyaretçiler çeker ve yerel halkın aktif katılımını teşvik eder.

3.4. Kongre Turizminin Alternatif Turizm İçindeki Yeri Kongre turizmi, özellikle kırsal ya da küçük yerleşim yerlerinde, geleneksel turizm dışı alanların değerlendirilmesine olanak tanır. Akademik, kurumsal ve mesleki toplantılar sayesinde bölge dışından uzmanlar ve yatırımcılar çekilebilir, bu da

bilgi, teknoloji ve iş birliği transferini beraberinde getirir. Ayrıca bu tür organizasyonlar çoğu zaman “tek seferlik” değil, tekrar eden etkinliklerdir; böylece süreklilik kazanır.

4. KONGRE TURİZMİ İLE KALKINAN YERLEŞİM YERİ ÖRNEKLERİ

4.1. Afyonkarahisar – Termal ve Kongre Turizmi Bütünleşmesi Afyonkarahisar, uzun yıllar yalnızca termal turizmle anılırken, son 10 yılda kongre turizmine yaptığı yatırımlarla hem konaklama kapasitesini artırmış hem de yıl boyunca turistik canlılığı 2 sürdürmeyi başarmıştır. Termal otellerde düzenlenen ulusal ve uluslararası tıp kongreleri sayesinde sağlık turizmi ile kongre turizmi birleştirilmiş ve yerel ekonomi canlandırılmıştır.

4.2. Erciyes – Kış ve Bilimsel Turizmin Birleşimi Kayseri’deki Erciyes Dağı, kış turizmiyle birlikte üniversitelerle iş birliği yapılarak kongrelere ev sahipliği yapmaktadır. Özellikle “Erciyes Kış Sporları Kongresi” gibi tematik etkinlikler, turistik sezonu uzatmış ve kış aylarında da bölgeye ekonomik katkı sağlamıştır.

4.3. Safranbolu – Kültürel Miras ve Kongre Entegrasyonu Safranbolu, UNESCO mirasıyla öne çıkan bir yerleşim yeri olup, kültürel varlıklarını öne çıkaran kongre ve sempozyumlara ev sahipliği yaparak bölgeye akademik ve kültürel hareket kazandırmıştır. “Tarihî Kentler Kongresi” gibi organizasyonlar, hem tanıtım hem de turizm açısından sürdürülebilir kalkınmayı desteklemiştir.

4.4. Uluslararası Uygulama: Slovenya’nın Bled Kasabası Slovenya’da küçük bir yerleşim yeri olan Bled, doğa güzellikleriyle birlikte uluslararası konferanslarla anılmaktadır. Göl kenarındaki oteller, yıllık onlarca bilimsel kongreye ev sahipliği yaparak bölgenin ekonomik bağımsızlığını sağlamış, genç nüfusun göçünü azaltmıştır.

KALKINMA STRATEJİLERİ

5.1. Bölgenin Genel Özellikleri ve Mevcut Turizm Yapısı Trabzon’un Çaykara ilçesi, özellikle Uzungöl, Kırklar Dağı Yaylası, Şekersu Mahallesi gibi doğal ve kültürel zenginlikleriyle Karadeniz’in en dikkat çeken destinasyonlarından biridir. Halihazırda doğa turizmi, yayla turizmi ve kısa süreli ziyaretçilerin tercih ettiği bir lokasyon olarak öne çıksa da, turizm yılın sadece belli aylarına sıkışmakta; bu durum ekonomik getirinin sürdürülebilirliğini sınırlandırmaktadır. Mevcut altyapı, doğal zenginlik ve ulaşılabilirlik potansiyeliyle birlikte, bölgenin kongre turizmine entegre edilmesi mümkündür.

5.2. Çaykara’nın Kongre Turizmine Uygunluk Analizi Göstergeler Doğal ve kültürel çekicilik Konaklama kapasitesi Ulaşım olanakları Durum Yüksek: Uzungöl, yaylalar, geleneksel mimari Orta: Pansiyonlar, butik oteller, yayla evleri Orta: Trabzon Havalimanı’na 1.5 saat mesafe Toplantı ve etkinlik altyapısı Düşük-Orta: Çok amaçlı salonlar geliştirilebilir Yerel halkın katılım isteği Yüksek: Yeni gelir kapılarına açık yaklaşım Mevsimsellik sorunu Var: Yaz ayları dışında düşük yoğunluk Bu tablo, bölgenin yüksek doğal potansiyeli olduğunu; ancak organizasyonel altyapı ve tanıtım stratejilerinin güçlendirilmesi gerektiğini göstermektedir.

5.3. Potansiyel Kongre Türleri Çaykara’da aşağıdaki türde kongre, sempozyum ve çalıştayların düzenlenmesi mümkündür: • Doğa ve çevre temalı kongreler → Ekoturizm, sürdürülebilir kalkınma, biyolojik çeşitlilik vb. • Yayla ve kırsal kalkınma çalıştayları → Tarım, hayvancılık, yayla yaşamı, geleneksel üretim • İnanç ve kültür temalı sempozyumlar → Sufizm, yöresel inançlar, halk kültürü • Sosyal bilimler veya hukuk-iktisat kongreleri → Alternatif kalkınma modelleri, göç ve yerel siyaset • Ulusal öğrenci kampları ve gençlik forumları → Doğa kampları ile birleşen organizasyonlar 5.4. Kalkınma İçin Stratejik Öneriler 1. Altyapı ve Mekân Düzenlemeleri:

• Kırklar Dağı Yaylası veya Şekersu gibi alanlarda kongre kampüsleri oluşturulabilir. • Mobil teknolojilerle desteklenen geçici kongre çadırları kurulabilir. 2. Kurumsal İş birlikleri: • Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) ile işbirliği içinde akademik organizasyonlar düzenlenebilir. • TİKA, TÜBİTAK gibi kurumlarla tematik kongre projeleri geliştirilebilir. • Trabzon İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile koordinasyon sağlanmalıdır. 3. Tanıtım ve Markalaşma: • “Doğayla Bilim Buluşuyor: Çaykara Kongre Vadisi” gibi marka söylemleri geliştirilebilir. • Sosyal medya, akademik dergiler ve STK ağları üzerinden tanıtım yapılmalıdır. 4. Mevsimsel Dönüşüm: • Kongreler sayesinde sadece yaz değil; bahar ve sonbahar aylarında da ziyaretçi akışı sağlanabilir. • Mevsim dışı dönemlerde bölge halkının gelir kaybı azalır. 5. Yerel Halkın Sürece Dahil Edilmesi: • Yerel rehberlik, el sanatları, yöresel yemek hizmetleri gibi alanlarda halk aktif rol üstlenmelidir. • Gençlerin organizasyonlarda görev alması teşvik edilmelidir.

6. SONUÇ VE POLİTİKA ÖNERİLERİ

6.1. Sonuç Bu çalışma, kongre turizminin yerel kalkınmaya katkı sağlayabilecek stratejik bir alan olduğunu ortaya koymaktadır. Özellikle kırsal, doğayla iç içe, kültürel mirası zengin yerleşim yerleri için kongre turizmi; sadece ekonomik değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel gelişimi de destekleyen çok boyutlu bir kalkınma aracıdır. Trabzon’un Çaykara ilçesi özelinde yapılan analiz, bölgenin doğa ve kültür temelli çekiciliğinin yüksek olduğunu; ancak kongre turizmi açısından organizasyonel ve fiziksel altyapının güçlendirilmesi gerektiğini göstermiştir. Uygun yatırımlar, yerel katılım ve üniversite iş birlikleriyle birlikte bölge, yılın 12 ayına yayılmış sürdürülebilir turizm gelirine ulaşabilir. Ayrıca bu model, göçü azaltan, gençleri bölgeye bağlayan ve yerel üretimi canlandıran sonuçlar da doğuracaktır.

6.2. Politika Önerileri 1. Yerel Stratejik Planlara Kongre Turizminin Dahil Edilmesi: o İlçe ve il düzeyindeki turizm ve kalkınma planlarında kongre turizmine özel hedefler belirlenmelidir. 2. Çok Amaçlı Mekânlar ve Modüler Salonlar Kurulmalı: o Küçük ölçekli ama fonksiyonel toplantı salonları yayla bölgelerine entegre edilebilir. 3. Üniversite ve STK İşbirliği Desteklenmeli: o KTÜ, Avrasya Üniversitesi ve bölgedeki STK’lar ile tematik kongre programları oluşturulmalıdır. 4. Kırsal Kongre Destek Fonu Kurulmalı: o Belediyeler ve kalkınma ajansları, kırsalda düzenlenecek kongre ve çalıştaylara maddi teşvik sağlayabilir. 5. İletişim ve Tanıtım Stratejileri Geliştirilmeli: o Sosyal medya kampanyaları, kısa tanıtım filmleri ve interaktif web siteleri ile bölgeye akademik ilgiyi çekmek mümkündür. 6. Halk Eğitim Programları Düzenlenmeli: o Kongre hizmetlerinde görev alacak yerel halk için eğitim programları (organizasyon, protokol, iletişim, rehberlik vb.) organize edilmelidir.

Nail Çelebi 21.Dönem Trabzon Milletvekili