Barma Ağaçbaşı Turbalığı bir dünya mirası

Çaykara-Sultanmurat Yolu üzerindeki Barma Yaylasında bulunan Ağaçbaşı Turbalığı Türkiye’nin en büyük ve tüm özellikleriyle gerçek bir yüksek rakım turbalığıdır. Ağaçbaşı ve çevrsindeki turbalıklar , Avrupa’nın en güneyinde bulunan çok nadir yüksek rakım bataklığı olması nedeni ile dünya ölçeğinde korunması gerekli bir doğal mirastır.

Ağaçbaşı yaylası ve turbalığı, Trabzon Köprübaşı İlçesi sınırlarında , Harman tepenin güneyinde ve iki su havzası (Sürmene-Küçükdere) arasında 2000- 2100 m. yükseltiye sahip, yüksek yağış alan (yıllık ort 1300-1500mm) ve yaz aylarını 2/3 ünde sisli ve nemli olan ve eğimli, birkaç metre derinliğe sahip dalgalı görünüme sahip bir platoda bulunur.

Ağaçbaşı yaylası turbalığı ve çevresinin tabanındaki kaya; üst kretase yaşlı bazalt, andezit lav ve proklast yapılardan oluşmuştur

Yayla ve çevresindeki turbalıklar yaklaşık olarak 35 hektar’lık bir alanı kaplar.

Ağaçbaşı Türkiye’nin en büyük ve tüm özellikleriyle gerçek bir yüksek rakım turbalığıdır. Ağaçbaşı ve çevrsindeki turbalıklar, Avrupa’nın en güneyinde bulunan çok nadir yüksek rakım bataklığı olması nedeni ile dünya ölçeğinde korunması gerekli bir doğal mirastır.

Alanın zengin bitki örtüsü Türkiye’ de nadir bulunan veya Ağaçbaşı turbalığı ve çevresinden başka hiçbir yerde bulunmayan taksonlardan oluşmaktadır.

Ağaçbaşı Turba Bataklığını önemli kılan alansal büyüklüğü, endemik türleri yanında, bölgenin ekolojik ve de iklimsel geçmişi ile ilgili 9.000 yıllık büyük bir bilgi hazinesini bünyesinde barındırmasıdır.

Alanda görülen mevcut bitki örtüsü Türkiye’ de oldukça nadir bulanan ya da Ağaçbaşı ve çevresinden (Barma, Yılanataş vd.) başka yerde bulunmayan taksonlardan ve türlerden oluşmaktadır. Hem turba hem de üzerinde mevcut dünya ölçeğinde nadir bitki türleri, alanın biyolojik rezerv olarak korunmasını zorunlu kılmaktadır.

Türkiye’nin özelliklerini koruyabilen, en büyük yüksek rakım (2000m) bataklığı olan AĞAÇBAŞI TURBA BATAKLIĞI nın korunması için Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneğinin, önceli olarak mutlak koruma, çevresinin sürdürülebilir kullanımı konusunda bilinçlendirme ve bölgeyi ekoturizme kazandırma amaçlı projeler geliştirilmektedir. Bölgenin 9000 yıllık ekolojik ( fauna-flora, iklim) geçmişini bünyesinde saklayan bataklığın korunması hem ülkemiz ve hemde dünya ekolojik geçmişi için çok önemlidir.

Ağaçbaşı bataklığı ve Sürmene- Araklı havzaları Karadenizdeki en önemli kuş göç yollarından birisi olarak ta her yıl yüzlerce türden, binlerce kuşun geçiş yaptığı bir havzadır.

Sürmene- Ağaçbaşı arasındaki güzergah, bilinmeyen pek çok doğal ve kültürel değeri bünyesinde barındırmaktadır. Öncelikle bataklık antik ipek ve kervan yolunun Karadeniz’e ulaşan ve en bilinen kollarından birisi olan Bayburt- Sürmene( Araklı) hattının üzerindedir ve Ünlü seyyah Evliya Çelebi seyahat namesinde bataklıktan geçen kervan yolundan bahsetmektedir(MS 1630 ) . Dede Korkut masallarında anlatılan, Oguz beyinin oğlu Bamsı Beyrek’in Trabzon Tekfurunun kızını almak için Bayburt’tan Trabzona giderken geçmek zorunda olduğu tehlikeli bataklık Ağaçbaşı Turba Bataklığı dır. ( Tarihi kaynaklar ve yerel halk, kervan yolunun kullanıldığı 20.yüzyıla kadarki dönemde, bataklığın sadece bir noktadan geçit verdiğini ve yolu kaybedenlerin bataklıktan çıkamadığını belirtmektedir) . Tarihi kervan yolunun bazı bölümleri günümüzdede mevcuttur ve gelecek yıllarda ( koruma planları yapılıp, gerekli altyapı hazırlandığında) ekoturizm amaçlı olarak aktif hale getirilmesi planlanmaktadır.

Bataklıktan Sürmene’ye inen eski kervan yolu üzerinde 1. Dünya savaşına ait, 100 ün üzerinde şehit mezarı ve bir şehitlik ( Harmantepe) mevcuttur. KAVGA DÜZÜ yerleşimi, kervan yolu üzerinde 19. Yüzyıldan günümüze doğal ve tarihi kimliğini, bozulmadan koruyan eski kervan konaklama alanı ve bir kervan hanı mevcuttur. ( Kavga (Kava) Düzü adını, Laz ve Kürt kervanların konaklamak için çatışması dolaysı ile aldığı söylencesi mevcut)

Ağaçbaşı- Sürmene arasındaki tarihi KERVAN YOLU üzerinde tarihi çeşmeler, mitolojik hikayeleri olan tepeler, kayalıklar bulunmaktadır.

Seslikaya-Ağaçbaşı-Kavga Düzü- Avulot hattı Doğu Karadeniz de vadiler ve denizin muhteşem güzelliklerini izleyerek seyahat edilebilen bir sırt üzerinde yerleştiğinden bölgenin en güzel manzara izleme ve fotoğraf çekim güzergahlarından birisidir

Yrd. Doç. Dr. Coşkun ERÜZ

Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği