Prof. Dr. Ömer Yüksek ‘olayın aslı şudur’

Ali Tatlı dedi ki:

Sayın Yüksek
Bilirkişi olarak atandığınız Solaklı Deresi’nin Köknar Mahallesinde doğup büyüyen biri olarak gazetemiz aracılığıyla sizlere seslenmek istedim
Türkiye’de en çok HES yapılan il Trabzon ilidir. Trabzon ilinin en çok HES yapılan deresi Solaklı Deresi’dir. Solaklı Deresi’ni doğal akış yuvasından alıkoyup borulara hapseden ve çevresindeki doğal dokuyu adeta yağmalayan politikalar ve uygulamalar: vadide yaşayan Köknar ve Karaçam Mahallesi sakinlerinin tepkisine rağmen devam etmektedir. Sosyal faydası olmayan ve sosyal maliyeti çok yüksek olan HES projeleri, başta insan olmak üzere diğer tüm canlılar için Solaklı’yı yaşanabilir bir vadi olmaktan çıkaracak ve bu projelerden yararlanan firmalara düşük maliyetli yüksek rantlar sağlayacaktır.
Ekosistemin en önemli unsuru olan suyu sistemden alıkoyan bu uygulamalar;, on binlerce yıldan bu yana olagelen doğal dengeyi çökerterek iklim koşullarının değişmesine ve bölgeye özgü olan bütün bitki ve canlıların yaşam geleceği için büyük bir tehdit oluşturmaktadır.
Yaklaşık 55 kilometre uzunluğunda olan Solaklı vadisinde 35 tane HES projesinin bir kısmı inşa edilmiş bir kısmı ise uygun zemin bulunması durumunda inşa edilmek istenmektedir. Köknar Mahallesi yerleşkesi içinde yapılması düşünülen HES ile dere, yaklaşık 6 kilometrelik borulara hapsedilecektir. Bu mesafe Köknar Mahallesi yerleşkesi içinde akan suyun yaklaşık ¾’üdür. Kavlatan Yaylası’ndan Köknar yerleşkesi içine kadar devam eden bir başka HES projesi uygulaması daha vardır. Bilirkişisi olduğunuz HES projesi durdurulup iptal edilmezse, Köknar yerleşkesi içinde akan suyun her iki proje nedeniyle yaklaşık yüzde 90’lık kısmı borulara hapsedilmiş olacaktır.
İzninizle iktisatçı kimliğimle duruma fayda-maliyet açısından da yaptığım analizi sizinle paylaşmak istiyorum.
Bir hidroelektrik santralı yapımından enerji üretimine geçene kadar katlanılan maliyet. firmanın sabit maliyetini oluşturmaktadır. Enerji üretimi sürecinde katlanılan maliyet ise değişken maliyettir. Değişken maliyet üretim sürecinde katlanılan ve toplam maliyet içindeki payı oldukça düşük olan bir maliyet kısmıdır. İstihdam edilen birkaç teknik eleman ve düşük olan işletme giderlerinden ibarettir. Sabit ve değişken maliyet firmanın toplam özel maliyetini oluşturmaktadır.
Enerji üretimine geçildikten sonra yaklaşık 3 ile 6 yıl arasında bir sürede elde edilen karla, sabit yatırım için yapılan harcamalar karşılanmaktadır. Daha sonraki zamanda artık özel maliyet çok düşüktür ve firma büyük karlar elde edecektir. Firmaya suyun kullanım hakkını veren ve büyük karlar sağlatan bu sürecin sabit maliyeti 3 ile 6 yıl arasındaki kazançla karşılandıktan sonraki yaklaşık 40 yıl süreyle sağlanacak yüksek karların maliyetine kim katlanacaktır ? HES yatırımının yapıldığı bölgede yaşayan insanlar ve diğer canlılar, onlara hayat veren derelerinden yoksun kalarak, firmalarca sağlanan yüksek karların maliyetine katlanmış olacaklar. Yani kar elde eden ve maliyete katlanan kişiler ayni olmayacaktır. Ekosistemin en temel unsurlarından biri olan sulardan yoksun kalmanın yüklediği ağır maliyet, katlanana hiçbir fayda sağlamamaktadır. Yapılan bu tür yatırımların sosyal maliyeti özel maliyetinden çok daha büyüktür. Sosyal maliyeti maksimal özel maliyeti minimal yapan ve kazancın tamamını özel maliyete katlanana tahsis eden bu tür yatırımlar için yağma kelimesini kullanmak abartı sayılmaz. İktisatdi anlamda kaynakların en adaletsiz dağılımı ve kullanımının tipik örnekleridir bu tür yatırımlar. Bölgemizin söylemiyle işin özeti şudur: Yatırımcının yedi sülalesinin elde edeceği refahın maliyetine bölgede yaşayan insanların yedi sülalesi katlanacaktır
Ekosistem eskiden kullandığımız bol çarklı saatlere benzer. Çarkın bir tanesi sistemden alındığında sistem çöker saat çalışmaz. Dereler ekosistemin en önemli unsurudur. Ekosistemin kendini yeniden üretmesinin en olmazsa olmazı olan derelerin borulara hapsedilmesi, binlerce ağacın katledilmesi ve ağır doğa tahribatının yapılması süreç içinde ekosistemi bozacak ve tüm canlılara ağır maliyetler yükleyecektir. Bu durumu gören insanlar verdikleri demokratik mücadele ile yaşanan yağmayı durdurmaya çalışmaktadırlar.
Gelecekte ağır sosyal maliyetler oluşturarak yaşam alanlarını yok edecek bu tür yatırımlara karşı çıkan insanlar, tarihlerinde hiç yaşamadıkları hukuksuzluklarla ve baskılarla karşılaştılar. İnsanların yargıya başvuru hakları nerdeyse ellerinden alınmıştır. Devletin kolluk güçleri halktan yana değil firmalardan yana net tavır koymaktalar ve halk yerel mafyalarla ve çetelerle karşı karşıya bırakılmaktadır. Bunlarla birlikte HES’lere karşı açılan davaların masrafları ve mücadele veren insanların mahkemelerdeki davaları için katlandıkları maddi ve manevi külfetler sosyal maliyeti daha da artırmaktadır.
Sayın Yüksek
Çocukluğumuzun en güzel günlerini yüzerek ve balık avlayarak geçirdiğimiz bu akar sular borulara hapsedilirse anılarımızın geçtiği yerler bile bizden alınmış olacaktır.
Siz bu derenin beslediği yerleşkelerde büyüdünüz. Trabzon ilimizin en eski üniversitesinde öğretim üyesisiniz. Bölgenin durumunu bizden daha iyi analiz edecek bir formasyona sahipsiniz. Bilim insanı kimliğinizle durumu çok iyi analiz ederek bizleri anlayacağınızı ümit ediyorum.