“Eygidi Karakaya” Türküsünün Öyküsü

İlçemizin ve de bölgemizin en yüksek dağı olan Karakaya(kırklar) Dağını halk bilimi açısından da ele almak gerekir. Bu bağlamda ‘’EYGİDİ KARAKAYA’ türküsünün öyküsünü birlikte okuyalım: 

Çaykara insanı yaşamını çalışma, sabır şükür kavramları üzerinde sürdürmüştür.  Çalışmayı ibadetin en iyisi, bir elin öbür ele ve de düşmana kalsa bile dostuna muhtaç olmama olarak algılamış ve de uygulamıştır. Onun için sabır menzile varmanın olmazsa olmazıdır.  Şükür ise bulunduğu durumdan yararlanmasını bilmek, düşkün durumda olanları daima hatırda tutmak demektir. Doğanın zorluklarıyla mücadele ederken, duyguları bazen bir kuş yavrusu gibi kanatlanır uçar yuvasından. Bazen zılgıt, bazen ninni, bazen ağıt, bazen de türkü olarak yankılanır dağlarda, ormanlarda, tarlalarda ve çayırlarda. Terini toprağa, oradan da daha çok Solaklı deresine akıtır.  Emek verip ulaşamadığı durumlarda derdini yüce Tanrıya ulaşsın ister gibi bölgedeki dağların en yükseğine Karakaya’ya çıkıp anlatır, Çaykara insanı. Karakaya’nın Ağustos sıcağında bile karlı oluşunu kendisinin gibi yüreğinin yanıklığına yorumlayarak ve dağların ruhu olduğunu, canlı olduğunu düşünerek Karakaya’yı kişiselleştirerek ona seslenir: 

Ey gidi Karakaya 

Ordan bakarler Aya 

Gördunuz mi yarumi 

Geldi mi buralara

 Karakaya karlandi 

Kargalar havalandi 

Senunda benum gibi  

Yureğun mi dağlandi

 Çaykaralı, Karakaya’nın Ağustos ayında bile yamaçlarından kalkmayan karları, onun gönül hararetini soğutan sevgilisi olarak görür.  Yüreğinden eksilmeyen ve  ‘’sevdaluk’’ olarak adlandırılan sevgi yoğunluğunu da bu karlar gibi gönlüne yapıştığını, dağ ile aynı sıkıntılar içinde olduklarını anlatır:

Karakaya’nun kari 

Yıl devirur erimez 

Ander habu sevdaluk 

Yurağumden ferimez

 Duyguların ve düşüncelerin bağnazlığın etkisi altında olduğu zamanlarda Çaykaralı, bu olumsuzluğu imecelerde,  mezralarda(kom), yaylalarda ve asker uğurlamalarda muhabbet, seyir ve bargat  (baragat) yapma geleneği sayesinde ucuz atlatmıştır. Bu sosyal güzellik, Cumhuriyet’in nimetlerinden hemen yararlanılması gerektiğini getirmiş, insanını okumaya-yazmaya yönlendirip, bölgesinde tahsili en yüksek ilçesi konumuna getirmiştir.  Çaykara insanı, gözden uzak ve sanki Tanrıya yakın olduğuna inandığı bu yerlerde inzivaya çekilip sevgiliye mektup yazmayı, ona seslenmeyi, içini dökmeyi ereğine ulaşmakla eşdeğer görmüş ve bu duygularını da şu dizelerle dillendirmiştir:

 Karakaya altında 

Yazıluyur fermalar 

Gide gele kalmadi 

Dizlerumde dermenlar

 Karakaya’ya sadece gençlerin gitmediğini gelinlerin ve de yaşlıların da gittiğini, onlarında kendilerine has duygularla seslendiklerini, muradına erenlerin yosunlu taşlardan ellerine kına yaktıklarını, Karakaya’nın arkasının Bayburt ilinin ovasına baktığını şu dörtlükte anlıyoruz:

Karakaya’nın düzi 

Baybur’a doğri bakar 

Yosunli taşlarından 

Gelin kız kına yakar

Gidip gelmeler, mektup yazmalar, istekler karşılıksız ya da yanıtsız kaldığında yılgınlığa yer vermez yöre insanı. Kararlılığın, sabrın en katısını gösterip, der ki:

Karakaya şahlandi 

Yeni karla karlandi 

Bizum evliluğumuz 

Gelen güze bağlandi

Karakaya ile kendisini karşılaştırır Çaykara insanı. Onunda kendisi gibi dertli olduğunu, sürekli ağladığını, sert rüzgârlara, kar yağışlarına tutulduğunu görür. Karların eriyip yamaçlarından süzülmesini haklı olan ağlamasına yorumlar. Ağustos ortasında kar yağmadan karlanmaması gerektiğini, ufak tefek durumlar için öfkelenmemesi,  bunamaması gerektiğini, bu gibi durumların geçici olduğunu söyler.   Böylece hem kendini hem de Karakaya’yı teselli eder kendince. Burada şükrün nasıl bulunulan bir ortamdan yararlanmak durumuna düştüğünü, zorluklara karşı direncin en güzel örneğini görüyoruz. Bunu da şu dizelerde görüyoruz:

Ey gidi karakaya 

Kar yağmazdan karlanma 

Uç günlük dünya içun 

Yureğum ya darlanma

Bu duygu ve düşünce yoğunluğunda söylenen ‘’EYGİDİ KARAKAYA’’ türküsü, Çaykara insanının duygu ve düşüncesini, olaylara karşı direncini kısacası halk bilgisini  bizlere göstermiş oluyor. Tabiatın bütün zorluklarına rağmen, yokluğun ve yoksulluğun tavan yaptığı bir dönemde kırmadan, dökmeden, kimseyi incitmeden  ve de kimseye avuç açmadan hayatını sürdürüp,  güzelliklerle taçlandırmış olması Çaykaralıyı  bölge insanı içerisinde farklı kılmıştır.  

Yazan:  Yılmaz KESKİN
Eğitimci-Araştırmacı Yazar 

Kaynak: Çaykara Gazetesi