Haber Doğrulama (teyit)

Geçmişte olduğu gibi günümüzde de toplumsal kaoslara neden olan ve buna sebebiyet veren bir tutum,  yalan haber taşıma ve bunu ahlak edinme davranışı.

Kimi zaman birey topluma vereceği zararı bilmeyerek yapar. Kimi zaman da planlı kasten yapar. Üzerinde duracağımız husus hangi şekilde olursa olsun bu durumun yanlış olduğudur.

Fasık/ fısk doğru yoldan çıkmış insanları yalan haber taşıyarak fitne durumunun oluşmasına doğrudan veya dolaylı neden olma durumunu da içerir. Vahiy ürünü bir kavramdır. Şüpheli şeylerden kaçınmamak yine bu sıfatın içine dahil olmaktadır.

Büyük yıkımlara neden olması nedeniyle olsa gerek ki Yaratıcı ” Fitne katilden daha beterdir. “ diye bir kıyas yapar. Fitne bir kişiyle kalmaz bir toplumu yönlendirerek çözülmesine neden olur. Aile bağlarında kopmalar, sosyal ilişkilerde güvensizlik oluşturur. Bu tutum Kur’an’ı Kerim de sonuçları gözetilerek men edilmiştir.

“Ey inananlar! Eğer bir fasık/yalan haber taşıyan size bir haber getirirse, onun doğruluğunu araştırınız. Yoksa bilmeden bir topluluğa kötülük edersiniz de, sonra yaptıklarınıza pişman olursunuz.” (Hucurat /6)

Günümüz teknolojileriyle bir haberin doğruluğunu teyit etmek mümkündür. Yeter ki bu farkındalık düzeyinde birey olmak istesin. Sosyal ilişkilerde de bu duruma dikkat etmek ve bunu ahlak edinmek bir kişisel duruş olduğu için size bu gibi haberler getirmek isteyenlerde körü körüne inanmayacağınızı bildikleri için zamanla buna cesaret edemeyeceklerdir. Her şeyde olduğu gibi burada da arz talep ilişkisi söz konusudur.

Özellikle bir haber hakkında birey doğrulamaya şüpheyle başlamalıdır.

1.“ Doğaüstü ya da gerçeklik üstü, bilimin veya insan aklının kapsama alanının dışında kalıyorsa,“

2.” Delillere veya tanıklığa dayanmadığı görülüyorsa.”

3.” Gerçek olamayacak kadar enteresansa.”

4.” İddia edilen yerde ve zamanda olması olası gözükmüyorsa.”

5.”Duygulara hitap ederek etki yaratmaya çalıştığı belirginse.

6. Durumu bağlamından kopararak ajite ettiği ve abartıldığı düşünülüyorsa.

6.” Farklı tanıkların farklı yorumları işin içine giriyorsa.(1) Bu gibi haberlere şüpheyle yaklaşıp analiz edilerek haberleri doğrulamalı veya yanlışlamalıdır.

Hususiyetle. (İsra, 17/36) “Bilmediğin şeyin ardına düşme; doğrusu kulak, göz ve kalp, bunların hepsi o şeyden sorumlu olur.” Ayeti bireye bu bağlamda sorumluluk yükler. Zira “Doğru olmayan bilgilere dayalı haberler bir kez yayılmaya başladıktan sonra, daha sonra bu haberlerin asılsız olduğu ortaya çıkarılsa bile, sahte haberlerin etkisi insanların fikir ve inanışlarını etkilemeye devam edebilmektedir.” (2) Bu da gösteriyor ki mesuliyet ağırdır. “İnsan hiçbir söz söylemez ki, yanında onu gözetleyen ve dediklerini kayda geçen bir melek hazır bulunmasın.” (Kaf, 50/18)

Selam ve  saygılarımla.

• https://bilinsin.com/hakkinda-sosyal-medya-ve-internet-yalanlarina-karsi/
• (Marwick ve Lewis, 2018: 44). Aktaran: ÇÖMLEKÇİ, Mehmet Fatih (2019). Sosyal Medyada Dezenformasyon Ve Haber Doğrulama Platformlarının Pratikleri, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (e-GİFDER) Cilt: 7, Uluslararası Türk Dünyası Basın Sempozyumu Özel Sayısı. Ssyfa :1551